Hayatta kendimizi çaresiz, güçsüz, umutsuz, hissettiğimiz günler olabilir. Bu da son derece normaldir. Fakat bu duygu durumu zaman içerisinde birçok tekrar sonucu kendimize dair kemikleşmiş bir inanca dönüşmüşse artık hayatımızdaki tüm yapıp etmelerimize sirayet etmeye başlar. “Çaresiz hissediyorum.” ile “Çaresiz biriyim.” cümleleri arasında fark vardır. Birinde geçici bir duygu durumunu kastediyorken diğerinde hayatın tamamına yayılmış hastalıklı bir yaklaşımı kastederiz.
Kronik mağduriyet (kurban) de birçok inancın kemikleşmesi ile oluşan ve kişinin seçimlerini, doğrudan etkileyen bir hâletiruhiyedir. Kronik mağduriyet psikolojisinin temel bileşenleri arasında çaresizlik, güçsüzlük, değersizlik, aşağılık kompleksi, başkalarını suçlama, kendine acıma, başarısızlıkları için bahane üretme gibi duygu, düşünce ve tutumlar vardır.
Kronik Mağdur Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız?
- Başınıza gelenler için neden ben diye sorarsınız.
- Dış dünyanın size karşı olduğu, istediklerinizi vermeyeceğe inanırsınız.
- Hayatınızın kontrolü sanki sizin elinizde değil gibidir. Her an biri gelecek veya bir şey olacak, hayatınız da bu şekilde altüst olacak kaygınız vardır.
- Hedeflerinizi daima düşük tutar ya da onlara ulaşma konusunda çeşitli bahanelerle kendinizi sabote edersiniz.
- Her konuda bahaneler üretirsiniz. Sorumluları daima dışarıda ararsınız.
- Kendi hatalarınız, ihmalleriniz, sorunlarınız ve başarısızlıklarınız nedeniyle genellikle başkalarını suçlarsınız. Yaşadığınız kötü hayatın nedeni de hep başkalarıdır. Çiftler arasında duymaya alışık olduğumuz bir cümle “Senin yüzünden mutsuzum.” bir kronik mağdur cümlesidir.
- Etrafınızda daima becerikli, sizi çekip çeviren, sizin adınıza sorumluluklarınızı alan birine ihtiyaç duyarsınız.
- Genelde bir durum karşısında tek seçenekli düşünmeye yatkın olduğunuzu görürsünüz. Eğer bir kapıdan ret cevabı almışsanız başka kapıları denemeyi gereksiz görürsünüz.
- Kendinizi içten içe sürekli yetersiz hissedersiniz. Yetersizliğin bir diğer kanadı olan mükemmeliyetçilik tutumları da hayatınızda yaygın olabilir. Mükemmeliyetçilik, sizi eyleme geçmekten alıkoyabilir. Gereksiz detaylarla zaman kaybederek asıl meseleyi kaçırmanıza ve sonrasında başarısız bir pozisyona düşmenize sebep olabilir.
- Kendinize acınmasından ya da acınacak durumlara düşmekten keyif almaya başlarsınız. Ancak böyle zamanlarda durum ne kadar kötü bile olsa ilginin üzerinizde toplandığını ve sevildiğinizi deneyimlersiniz.
İçimizdeki Kronik Mağdur (Kurban) Nasıl İyileşir?
En temel dönüşüm “Hayatımdan ben sorumluyum.” düşüncesidir. Artık bahaneler ve suçlamalar hayatımızdan çekilir, yerine yapabileceklerimiz ve değiştirebileceklerimiz gündeme gelir.
Yine değişimin en önemli unsurlarından biri de farkında olmaktır. Beynimiz olan biteni anlamlandırma yönünde bilinçli bir gayrete ihtiyaç vardır. Özellikle kurban bilincini besleyen çaresizlik, güçsüzlük, yetersizlik, suçluluk ya da suçlama gibi güçlü duygu, düşünce ve inançları bir psikoterapi süreci ile yeniden ele almak, bu iklimi oluşturan anıları işlemek kurban örüntülerinin kırılmasını sağlar. Bu süreçte çaresizliği girişkenliğe ve kararlılığa, kendine acımayı öz saygıya, suçluluğu affetmeye, başkalarının onayını almayı içsel bir onay alma mekanizmasına dönüştürmek için çalışmalar yapılır. Böylece kendinizle ve çevrenizle barışık, sağlıklı sınırlar koyan, sorumluluklarının bilincinde, potansiyeline daha yakın bir hayat sürmeniz ve amaçlarınız çerçevesinde hayata kapı aralamanız mümkün hâle gelir.
Cihan ULUÇ
