“Çocuğumu nasıl büyütmeliyim?”, “Onu nasıl/nereye yönlendirmeliyim?”, “Anne babası olarak onu yetiştirirken nelere dikkat etmeliyim?”
Ebeveynlerin kafasında bu ve buna benzer, cevabını nereden bulacaklarını bilmedikleri onlarca soru vardır ve bunlara yanıt ararken gözden kaçırdıkları nokta, bu soruların tek bir doğru cevabının olmadığıdır. Çünkü her çocuk farklıdır ve dünyaya beraber gelmiş olan ikiz çocukları yetiştirirken bile aynı yöntemleri kullanmak işe yaramayabilir. Bu sebeple çocuk yetiştirmede en önemli aşamalardan bir tanesi çocuğu tanımaktır. Çocuğu tanımak demek, onun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini bilmek, bireysel farklılıklarının bilincinde olmak, ilgi, yetenek ve becerilerini fark etmek demektir. Peki, bunlar ne anlama gelir?
Gelişim Dönemlerinin Özelliklerine Hâkim Olmak
Gelişim dönemlerini sınıflamak gerekirse; bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık olmak üzere beş dönemden bahsedilebilir.
Çocukları tanımanın ilk basamağı, onların içinde bulundukları gelişim döneminin özelliklerini bilmektir. Çocuklar büyüdükçe ihtiyaçları, özellikleri, becerileri, beklentileri değişir. Bunu takip etmek ve bu değişikliklere ayak uydurup esneyebilmek önemlidir.
Gelişim dönemi özelliklerine hâkim olmak anne babalara ne gibi katkılar sağlar?
- çocuklarında gözlemledikleri davranışlarda normal-anormal ayrımını kolaylıkla yapabilirler. Bu sayede anne babalar çocuğun içinde bulunduğu yaş dönemi için gayet olağan bir davranışı saygısızlık olarak algılamaz ve hangi davranışa müdahale etmeleri, hangisine bir süre daha sabretmeleri gerektiğine karar verebilirler.
- çocuklarının ihtiyaçlarının farkındadır. Bu sayede çocuklarının ihtiyaçlarını zamanında karşılayarak onlara uygun bir ortam sunabilir, çocuklarıyla sağlıklı bir iletişim kurabilir ve ortaya çıkması muhtemel bazı problemleri önceden engellemiş olurlar.
- ebeveynlerin çocuklarından beklentileri makul ve gerçekçi olur. Bu sayede anne babalar yüksek beklentiler içine girdikleri için hayal kırıklığına uğramaz ve çocuklarını da yıpratmazlar.
Bireysel Farklılıkların Bilincinde Olmak
Her çocuk biriciktir ve gelişimi kendine özeldir.
Anne babaların çocuklarının bir davranışı/beceriyi sergileyebilmeleri için gerekli olan olgunluğa erişmelerini sabırla beklemeleri gerekir. Fakat ne yazık ki çoğu ebeveyn bu konuda aceleci davranarak çocuklarını başkaları ile karşılaştırır ve ne yazık ki bu acelecilikleri ile çocuklarına geride kaldıklarını ve beceriksiz olduklarını hissettirir.
Ebeveynlerin her çocuğun biricik ve farklı olduğunu, gelişim seyrinin de kendine has olduğunu unutmaması ve çocuğa karşı yaklaşımlarını belirlerken bunu dikkate almaları önemlidir. Bu konuda önümüzdeki en güzel örneklerden bir tanesi Peygamber Efendimizdir. O, karşısındaki insanı tanıyıp onun anlayabileceği kadar ve o kişiye uygun şekilde konuşarak dini tebliğ etmiş ve farklılıklara karşı gösterdiği bu hassasiyet sayesinde farklı düzeydeki topluluk ve kişilere ulaşabilmiştir.
İlgi, Yetenek ve Becerileri Fark Etmek
Her çocuk dünyaya farklı ilgi ve yeteneklerle donatılmış olarak rengârenk gelir. Anne babaların, çocuklarının ilgi, yetenek ve becerilerini fark etmeleri; çocuklarına nasıl bir ortam sağlayacaklarını tespit etmeleri, onu nasıl yönlendireceklerine karar verebilmeleri ve onun renklerini koruyabilmeleri açısından önemlidir. Ne yazık ki günümüzde bazı ebeveynler çocuklarının ilgi ve yeteneklerini fark edemezler. Bazıları ise çocuklarının ilgi ve yeteneklerini dikkate almadan onları kendi istedikleri veya içinde bulundukları zamanda kabul gören alanlara yönlendirirler.
Yine Hz. Peygamber’in (s.a.s.) uygulamaları bu konuda önümüze ışık tutar. O, ashabından kimilerini öğretmen olarak görevlendirirken kimilerine tebliğ görevi vermiştir. İnşaat işlerinde istişare ettiği kişi ile savaş zamanlarında istişare ettiği kişiler birbirinden farklı olmuştur. Kısacası Peygamber Efendimiz kimin hangi alanda ne yeteneği varsa onu o alanda değerlendirmiştir. Bu sebeple çocukları özenle gözlemlemek ve sahip oldukları yetenekleri, becerileri küçümsemeyip onları güçlü oldukları alanlarda desteklemek gerekir. Unutmamak gerekir ki olmayana odaklanmak olanı da zayi eder.
Seher COŞKUN
