Kaliteli sebze üretimi yapmak istiyorsak iyi bir tohum ve bundan elde edilebilecek iyi kalitede bir fide gerekiyor. Sebze türleri yetişme şekillerine göre farklılık gösterir. Örneğin soğuk ve sıcağa karşı dayanıklı olanları direkt büyük saksıya ya da bahçemizde ekmek istediğimiz yere ekebiliriz. Bunlara örnek olarak havuç, ıspanak, maydanoz ve bezelyeyi verebiliriz. Domates, salatalık, biber gibi sebzeleri öncesinde fide olarak yetiştirip sonra toprağa aktarmamız bu sebzelerin gelişimi açısından daha doğru olur.
Toprak Hazırlığı
Fide yetiştiriciliğinin en önemli kısımlarından biri, toprak hazırlığı. Toprak karışımımızı doğru yaparsak fidemiz besinleri yeteri kadar alacağı için sağlıklı gelişim gösterir. Peki bunun için hangi malzemelere ihtiyacımız var? Gübre, torf, bahçe toprağı, perlit, vermikülit kullanabileceğimiz malzemeler arasında.
Ahır ve kümes hayvanlarının katı ve sıvı dışkıları ile karışımından elde edilen materyallere çiftlik gübresi denir. Çiftlik gübresi toprağı gevşetir, su tutar, bitkimizin organik madde ihtiyacını karşılar. Saf keçi gübresi kullanırsak yabani ot mücadelesi ile uğraşmayız. Koyun gübresi, çok ot çıkarabilir, iyi fermente edilmiş olması işimizi kolaylaştırır. Solucan gübresi köklenmeye yardımcı olur ve bitki için çok faydalıdır. Tavuk gübresinin ise asit oranı fazla olduğu için oranı iyi ayarlanmalıdır. Bu gübrenin toprağa en önemli faydası, azot oranını yükseltmesi ve çiçeklenmeyi artırmasıdır. Bahçe toprağı, inorganik maddeler içerir ve bunlar bitki için ortam oluşturan ana malzemelerdir. Killi veya çok gevşek olmamalıdır. Torf, toprağı havalandırmak ve gevşetmek için kullanılır ve zamanla toprakta kaybolur. Torflar, su tutma kapasitesini artırır, köklerin hızlı hareket etmesini ve böylelikle besinlere kolay ulaşmasını sağlar. Perlit; seracılık, sebze yetiştiriciliği, fidecilik, çiçekçilik, mantarcılık, ve topraksız tarım ortamlarında toprak düzenleyicisi olarak yaygın şekilde kullanılan radyoaktif içermeyen hafif bir malzemedir. Perlit, gevşek toprağın havalanmasını sağlar ve yine su tutma kapasitesini artırmaya yardımcı olur. Vermikülit, toprağın hava alma kapasitesini ve su drenajını arttırdığı ve bu sayede bitki büyümesini zenginleştirdiği için sıklıkla saksı toprağına eklenen doğal bir mineraldir.
Toprak hazırlığı malzemeleriyle ilgili kısa bilgi verdik ve şimdi bu malzemelerle ideal karışım nasıl olur bunu görelim. Bir birim torf, bir birim bahçe toprağı, yarım birim solucan gübresi, bir birim vermikülit karışımımız için yeterli olacaktır. Kullanacağımız malzemelerin hafif nemli ve homojen olmasına dikkat etmeliyiz.
Tohum Ekimi ve Sulama
Oluşturduğumuz karışımı 1 lt’lik saksıya dolduralım, ardından elimizle bastırarak üzerinde 1 cm boşluk oluşturalım. Yaklaşık 20-25 adet tohumu birbirlerine yakın olmayacak şekilde serpelim. Ardından harcımıza çok az vermikülit katıp kapak toprağımızı hazırlayalım. Elimizle bastırarak oluşturduğumuz boşluğu kapak toprağıyla dolduralım.
Şimdi geldik fide hazırlığının en önemli kısmı olan sulamaya. İlk etapta normal sulama yapabiliriz ancak sonraki günlerde toprağımızın sadece nemli kalmasını sağlamalı ve asla çamur olacak şekilde sulamamalıyız. Bu nem, her sebze için aynı değil tabii. Mesela domates, bibere göre daha az nem ister. Sulama için kullanacağımız kap delikli olursa daha iyi olur. Sağlıklı fide yetiştirmek istiyorsak toprağın kurumasına mahal vermemeliyiz. Tohumlarımız çimlenene kadar üzerini siyah ince bir naylonla kapatabiliriz. Çimlenme gerçekleştikten sonra bitkimizi mutlaka ışığa maruz bırakmalıyız ki gereğinden fazla boylanma yapıp kalitesi etkilemesin.
Peki ortam nasıl olmalı? Isısı, gece ve gündüz 10-12 derece aralığında, mutlaka ışık alan ve arada bir havalandırabileceğimiz bir ortam olmalı. Çimlenme süreleri de yine sebzeden sebzeye farklılık gösterir. Örneğin biberler 45-50, domatesler 25-30, kabak, mısır, salatalık, karpuz, kavun yaklaşık 15-20 gün arasında çimlenir.
Fidemiz bu şartlarda yaklaşık 4-5 cm boyuna geldiğinde ve üzerinde 3-4 yaprak çıkarttığında 5 cm çapı ve 5 cm derinliği olan bir viyole, aynı toprak karışımını kullanarak aktarırsak köklerini güçlendirmiş oluruz. Viyollerde bir miktar daha gelişmesini sağladığımız fidelerimizi dış ortama dikmeden önce günde bir saat dış mekânda bekletebiliriz. Böylelikle hem dış ortama adaptasyonunu hızlandırmış hem de bahçemize ya da yetiştireceğimiz dış ortama aktarmadan önce gövde gelişimini güçlendirmiş oluruz.
Şule TÜZÜN
